Kościół Matki Bożej Różańcowej w Kłodzku

---

Położenie

Kościół Matki Bożej Różańcowej ulokowany jest w samym sercu Kłodzka, przy pl. Franciszkańskim, na malowniczej Wyspie Piasek, która znajduje się pomiędzy Młynówką a Nysą Kłodzką. Ten obiekt stanowi kluczowy zabytek historycznego przedmieścia Piasek. Plac, na którym usytuowana jest ta świątynia, jest naturalnym przedłużeniem ulicy Daszyńskiego, oddzielonym od niej słupkami, co dodaje uroku temu miejscu.

Warto również zauważyć, że do południowej ściany kościoła przylega klasztor Franciszkanów, który również wpisuje się w bogatą historię tej części Kłodzka. Oba obiekty tworzą integralną całość, przyciągającą turystów oraz miłośników historii.

Historia

Historia Kłodzka związana jest z franciszkanami, którzy przybyli tu około 1250 roku. Choć dokładna data ich przybycia oraz moment, w którym rozpoczęto budowę kościoła i klasztoru, pozostaje nieznana, dowody wskazują, że już w 1257 roku istniała w tej lokalizacji kaplica, której odwiedzenie dawało wiernym możliwość uzyskania odpustu zupełnego.

Najwcześniejsze wzmianki o kościele pojawiają się w dokumencie odpustowym z 1350 roku. Dokument ten odnosi się do świątyni, której patronami byli Najświętsza Maryja Panna oraz św. Franciszek. Niestety, w wyniku wojen husyckich, w 1427 roku franciszkanie byli zmuszeni opuścić swoje posiadłości usytuowane na Piasku, z uwagi na to, że teren ten był niechroniony miejskimi murami. Wkrótce po tym, w 1432 roku, przenieśli się w obręb murów miejskich, gdzie, między ulicą Niską a Łukasińskiego, wzniesiono nowy, niewielki kościół oraz klasztor.

Niestety, ten nowy obiekt spłonął w 1463 roku, a świątynia doznała poważnych uszkodzeń. Po tej zniszczeniu, przed rokiem 1475, franciszkanie powrócili na Wyspę Piasek. Standard, w jakim udało im się odbudować swoje zabudowania po zniszczeniach, pozostaje nieznany, ponieważ na początku XVI wieku wspólnota klasztorna zaczęła się rozpadać. Władze Kłodzka przejęły budynki oraz majątek zakonny, który z biegiem czasu popadł w ruinę, aż w końcu został rozebrany, pozostawiając jedynie prezbiterium, które stało się kaplicą pogrzebową, a ogród przekształcono w cmentarz.

W 1604 roku franciszkanie odzyskali teren i przystąpili do odbudowy zespołu kościelno-klasztornego. Według niektórych źródeł skonstruowali oni jedynie kościół z jedną wieżą. Niestety, w 1619 roku, w czasie wojny trzydziestoletniej, obiekty zostały ponownie skonfiskowane przez władze i przeznaczone dla innej działalności, w tym dla drukarni oraz niemiecko-ewangelickiej szkoły. Oblężenie Kłodzka przez wojska cesarskie wywarło istotny wpływ na budynki, ale po ich zajęciu, na polecenie cesarza Ferdynanda II Habsburga, franciszkanie odzyskali swoje posiadłości.

Obecny kościół, zbudowany na miejscu wcześniejszych obiektów, powstał w latach 1628–1631, kiedy to oddano go do użytku w surowym stanie. Jednak prace budowlane trwały jeszcze wiele lat, z powodu trudności materialnych zakonu, zakończono je dopiero w 1697 roku. W 1810 roku, na mocy dekretu sekularyzacyjnego, zakonników usunięto z kościoła oraz klasztoru, a budynki stały puste przez dziesięć lat. Władze, po nieudanych próbach ich sprzedaży, przekształciły świątynię w garnizonowy kościół katolicki. Taki stan rzeczy trwał aż do zakończenia II wojny światowej. W 1945 roku do kościoła powrócili franciszkanie z prowincji św. Jadwigi ze Wrocławia.

W 1964 roku kościół został wpisany do rejestru zabytków, a w 1972 roku stał się głównym kościołem nowo utworzonej parafii. Prace renowacyjne miały miejsce w latach 1974–1975, 1993–1994, kiedy to odnowiono jego zewnętrzną elewację, oraz w latach 1998–2010, dotyczące wnętrza.

Powodzie

Kościół franciszkanów był wielokrotnie niszczony przez powodzie od czasów średniowiecznych. Cztery z nich szczególnie zapadły w pamięć:

• Powódź w 1783 roku zalała dolne partie kościoła, a woda podniosła się o około 5 m, co skutkowało kosztownym i trudnym remontem,
• Powódź z 1938 roku podtopiła kościół do wysokości 183 cm, jednak nie przyniosła ona tak poważnych zniszczeń jak ta wcześniejsza,
• Tysiąclecia powódź z 1997 roku to największa katastrofa naturalna, woda wzrosła o 8,71 m ponad normalny poziom Nysy Kłodzkiej, co zniszczyło wyposażenie kościoła, którego renowacja trwała do 2010 roku,
• Powódź w Europie Środkowej (2024) spowodowała podniesienie wody do wysokości ambony; mur klasztorny uległ zniszczeniu przez nurt rzeki.

Architektura i wnętrze

Kościół pod wezwaniem Matki Bożej Różańcowej wyróżnia się swoim lekkim odchyleniem osi ku stronie południowej, co nadaje mu unikalny charakter. Jego długość wynosząca około 30 metrów sprawia, że klasyfikowany jest do średnich świątyń. Struktura przestrzenna budowli balansuje pomiędzy typowym układem trójnawowej bazyliki a koncepcją architektury jezuickiej. Wnętrze kościoła otaczają po cztery ośmioboczne kaplice z obu stron nawy głównej, które są połączone niezbyt szerokimi drzwiami. Warto zauważyć, że ta świątynia różni się od standardowych układów jezuickich, ponieważ nie posiada nawy poprzecznej ani kopuły. Do jej unikalnych cech należy sklepienie głównej nawy wykonane w formie kolebki z lunetami, podczas gdy sklepienia w kaplicach przybierają formę żagielkową.

Wnętrze kościoła odznacza się dobrymi proporcjami, które zostały harmonijnie zaaranżowane. Ozdoby filarów nawy tworzą pary pilastrów w stylu korynckim, co dodaje pomieszczeniu elegancji. Całe wyposażenie, w tym ołtarze i malowidła, pochodzi z okresu eklektyzmu z XIX wieku. Dekoracje malarskie we wnętrzu odwołują się do cyklu różańca świętego, włączając w to 15 tajemnic świętego różańca. Wśród ołtarzy warto wymienić:

• ołtarz główny pw. Ukoronowania Najświętszej Maryi Panny – który wieńczy cykl tematyczny różańca z malowidłami na ścianach i sklepieniu,
• ołtarz pw. św. Franciszka z Asyżu – pierwszy ołtarz po prawej stronie,
• ołtarz pw. św. Antoniego z Padwy – drugi ołtarz po prawej stronie,
• ołtarz pw. św. Rodziny – trzeci ołtarz po prawej stronie,
• ołtarz pw. św. Jana Nepomucena – czwarty ołtarz po prawej stronie,
• ołtarz pw. Matki Bożej Różańcowej – pierwszy ołtarz po lewej stronie,
• ołtarz pw. św. Józefa Robotnika – drugi ołtarz po lewej stronie,
• ołtarz z Pietą – trzeci ołtarz po lewej stronie,
• ołtarz pw. św. Anny – czwarty ołtarz po lewej stronie.

Sytuacja architektoniczna kościoła jest podłużna, co było popularnym układem w architekturze sakralnej Europy Środkowej. Budowla zachwyca swoją malowniczą lokalizacją, ponieważ z wieży ratuszowej oraz z ulicy Wita Stwosza tworzy perspektywę średniowiecznego mostu gotyckiego na Młynówce. Bryła kościoła utrzymana jest w znacznej regularności, a dwie wieże w elewacji zachodniej dzielą się na trzy kondygnacje. Ich narożniki są ozdobione parami lizen w parterze, pilastrami toskańskimi na drugim poziomie oraz pilastrami korynckimi na kondygnacji trzeciej. Między wieżami znajduje się szczyt wsparty wolutami, który zamyka dach nawy.

Hełmy wież, w formie cebulastej, mają jedną kondygnację i wieńczą obie wieże, co dodatkowo wzmacnia wizualny efekt budowli. W ramach detali architektonicznych, gzyms wstęgowy pierwszej kondygnacji łączy się z gzymsem koronującym szeregi kaplic, podczas gdy gzyms drugiej kondygnacji zamyka ścianę nawy głównej. Apsyda w tejże świątyni ma kształt półcylindryczny. Okna w kościele zamknięte są łukami koszowymi i mają proste opaski. Na zewnętrznych ścianach, między oknami, biegnie para gładkich lizen, które dopełniają całości kompozycji.

---

Oceń: Kościół Matki Bożej Różańcowej w Kłodzku

---