Nowy Świat (przedmieście Kłodzka)

---

Geografia

Położenie geograficzne

Nowy Świat, położony w południowo-wschodnim rejonie Kłodzka, sąsiaduje na północy z osiedlem Krzyżna Góra. W kierunku zachodnim, przekraczając rzekę, graniczy z Książkiem i Zagórzem. Natomiast od południa przylega do Krosnowic, a na wschodzie do Jaszkowej Dolnej, wsi należących do gminy wiejskiej Kłodzko. Dzieli je od centrum miasta dystans wynoszący blisko 1,5 km.

Warunki naturalne

Osiedle usytuowane jest w Kotlinie Kłodzkiej na obszarze Sudetów Środkowych, przy ujściu potoku Jaszkówki do rzeki Nysy Kłodzkiej. Zajmuje teren na wysokości od 295 do 305 m n.p.m., a oddziela je od pozostałej części miasta wzniesienie Krzyżna Góra o wysokości 327 m n.p.m. Główne zabudowania osady współtworzą granicę z Jaszkową Dolną, wraz z drogą biegnącą w stronę południowej ziemi kłodzkiej aż do Przełęczy Międzyleskiej. Tereny wokół osiedla składają się głównie z użytków rolnych oraz rozległych łąk.

Historia

Teren dzisiejszej osady ma bogatą historię. Zanim osadnictwo się tu zaczęło, w wczesnym średniowieczu obszar ten był pokryty gęstymi lasami. W miarę upływu czasu, wzrastało zainteresowanie tym terenem, co doprowadziło do jego wykarczowania, a na jego miejscu zaczęły powstawać łąki, które należały do komandorii zakonu joannitów, a później również do augustianów z Kłodzka. Z tego powodu obszar ten był znany jako Łąki Komturowskie (niem. Comthurwiesen).

Osada powstała w drugiej połowie XVIII wieku, po przyłączeniu hrabstwa kłodzkiego do Królestwa Prus, co było zasługą ówczesnego władcy, Fryderyka II Wielkiego Hohenzollerna. Jego plan obejmował rozbudowę fortecy na Górze Zamkowej, co z kolei wymusiło na nim przesiedlenie mieszkańców z najbliższych suburbiów, w tym Nowego Świata (niem. Naulende), do bardziej odległych rejonów współczesnego Starego Miasta. Ten teren, zaledwie sto lat wcześniej, odbudował się po zniszczeniach związanych z wojną trzydziestoletnią (1618-1648) i znajdował się w rejonie między Młynówką a obecną ulicą Bohaterów Getta, która teraz jest częścią osiedla im. Gustawa Morcinka.

Nowa osada, przyjęła nazwę Nowego Świata i została zlokalizowana na obszarze dawnych Łąk Komturowskich, w miejscu, gdzie Jaszkówka wpadała do Nysy Kłodzkiej. Pomimo tego, w dokumentach historycznych z 1782 roku, Newalnd był ostatnim na południowy wschód przedmieściem Kłodzka. W 1809 roku, w wyniku reform w pruskim systemie administracyjnym, ten teren stał się integralną częścią Kłodzka. Na przełomie XIX i XX wieku, w tej okolicy powstał browar oraz gospoda z restauracją, które szybko zyskały popularność jako miejsca do spacerów, szczególnie dzięki utworzonym promenadom wzdłuż rzeki Nysy Kłodzkiej.

Po zakończeniu II wojny światowej w 1945 roku, Nowy Świat został oficjalnie nazwany i zamieszkały przez polskich osadników, którzy osiedlili się w wyniku akcji repatriacyjnej. Nieliczne z budynków stały się własnością Państwowego Gospodarstwa Rolnego, podczas gdy inne pozostały opuszczone. W miarę upływu lat, w tym miejscu ulokowano Zakład Unasienienia Zwierząt, a po drugiej stronie Jaszkówki zbudowano pawilony przeznaczone na wystawy rolnicze. Modernizacja szosy prowadzącej do Bystrzycy Kłodzkiej wpłynęła na pierwotny układ urbanistyczny miejscowości, jednak liczba mieszkańców pozostała na stałym poziomie, licząc zaledwie około 60 osób. Mimo że nazwa Nowy Świat była wielokrotnie powtarzana przez władze, nie przyjęła się wśród nowych mieszkańców tych terenów i ostatecznie wyszła z użytku.

Administracja

Obszar przedmieścia Nowy Świat ma bogatą historię związaną z polityczno-administracyjnymi losami Kłodzka. Już w XIX wieku został oficjalnie włączony do Kłodzka, a po zakończeniu II wojny światowej stał się częścią granic Polski. Został wtedy przyłączony do województwa wrocławskiego i powiatu kłodzkiego.

W latach 70. XX wieku, po reformach administracyjnych, znalezienie się w obrębie województwa wałbrzyskiego przyniosło ze sobą kolejne zmiany. Reaktywacja powiatu kłodzkiego w 1999 roku oznaczała, że obszar Nowego Świata wpadł w skład nowego województwa dolnośląskiego, co przyczyniło się do dalszej integracji z Kłodzkiem.

Na terenie Kłodzka nie istnieją pomocnicze jednostki administracyjne, takie jak osiedla czy dzielnice. W związku z tym, większością spraw zajmuje się samorząd miejski, którego siedziba znajduje się na pl. Bolesława Chrobrego w Starym Mieście.

Mieszkańcy Nowego Świata mają prawo wyboru swoich przedstawicieli do Rady Miasta, decydując się na wybór sześciu radnych co pięć lat. Warto dodać, że przed 2018 rokiem kadencja wynosiła cztery lata, a obszar ten tworzy okręg wyborczy nr 1, razem z całą wschodnią częścią Kłodzka, usytuowaną na prawym brzegu Nysy Kłodzkiej.

Edukacja i kultura

Przedmieście Nowy Świat nie dysponuje własnymi instytucjami edukacyjnymi. W związku z tym, dzieci w przedziale wiekowym od 7 do 15 lat z tego obszaru uczęszczają do Szkoły Podstawowej nr 7 im. Tadeusza Kościuszki, która znajduje się w pobliskim osiedlu im. Sienkiewicza. Po zakończeniu nauki w szkole podstawowej, młodzież w zdecydowanej większości kontynuuje edukację w szkołach średnich, które zlokalizowane są w centrum miasta.

Religia

W osadzie dominują wyznawcy Kościoła rzymskokatolickiego, co jasno podkreśla ich przynależność do katolickiej parafii Matki Bożej Różańcowej. Znajduje się ona w Kłodzku, a jej siedziba mieści się na Piasku przy pl. Franciszkańskim 1. Obecnie proboszczem wspólnoty jest o. Emilian Piotr Gołąbek OFM.

Historia tej parafii sięga 1972 roku, kiedy to została ona utworzona poprzez wydzielenie z parafii Wniebowzięcia NMP. Należy do diecezji świdnickiej oraz dekanatu kłodzkiego, co podkreśla jej znaczenie w lokalnej społeczności.

Architektura i urbanistyka

Obszar Przedmieścia Nowy Świat jest znany z charakterystycznej zabudowy, która jest typowa dla niemieckich wsi z drugiej połowy XIX wieku. Zespół budynków rozciąga się wzdłuż południowej strony ulicy Wyspiańskiego, co dodaje tej okolicy unikalnego charakteru. Warto jednak zwrócić uwagę na kilka istotnych zabytków, które zostały wpisane do miejskiego rejestru:

• Zespół folwarczny – ul. Wyspiańskiego 70-71, który składa się z budynku administracyjnego z figurą św. Floriana umieszczoną we frontowej części, a także z domu mieszkalnego, obory oraz budynku magazynowo-gospodarczego, w którym znajduje się gołębnik. Całość kompleksu powstała po 1875 roku, co świadczy o historycznym znaczeniu tego miejsca.
• Dom mieszkalny – ul. Wyspiańskiego 73, znany wcześniej jako część Restauracji Hugo Gerbera, to jeden z najstarszych obiektów z lat 30. XIX wieku, który wciąż zachwyca swoją architekturą.
• Dom mieszkalny – ul. Wyspiańskiego 75, pierwotnie pełniący funkcję restauracji wchodzącej w skład Gościńca Nowy Świat, datowany na połowę XIX wieku, również stanowi cenny element tego niezwykłego krajobrazu urbanistycznego.
• Dom mieszkalny – ul. Wyspiańskiego 77, to były Gościniec Nowy Świat, który kiedyś był okazałym, 3-kondygnacyjnym budynkiem o monumentalnej fasadzie. Ten obiekt stanowił część kompleksu restauracyjno-rekreacyjnego, lecz obecnie został znacząco przebudowany i zredukowany.

Obecnie w skład Przedmieścia Nowy Świat wchodzą trzy podstawowe ulice:

• ul. dra Janusza Korczaka, która jest jedynym gospodarstwem zajmującym numer 55,
• ul. Kłodzko Nowe,
• ul. Stanisława Wyspiańskiego (część).

Gospodarka

Osada Nowy Świat, od swojego powstania, zajmowała się głównie rolnictwem, co definiowało jej charakterystyczny rozwój. W XIX wieku, dzięki atrakcyjnemu położeniu oraz powstaniu znanej restauracji i gościńca, który oferował noclegi, sektor usługowy zaczął zyskiwać na znaczeniu. Ta zmiana przyczyniła się do rozwoju lokalnej gospodarki, doprowadzając do ożywienia w regionie.

Jednakże po zakończeniu II wojny światowej nowi mieszkańcy nie kontynuowali rozwoju branży usługowej, skupiając się głównie na tradycyjnej działalności rolniczej. Oznaczało to regres w zakresie różnorodności usług, jakie mogłyby być dostępne dla społeczności lokalnej.

Interesująca informacja dotyczy także Stacji Hodowli i Unasienniania Zwierząt, która funkcjonowała do końca lat 90. XX wieku przy ulicy Wyspiańskiego. Była to jedna z niewielu instytucji, które wpływały na lokalny rynek pracy i rozwój społeczno-gospodarczy przedmieścia.

Mimo to, Nowy Świat, z uwagi na swoją niewielką populację, nie dysponuje odpowiednią infrastrukturą handlowo-usługową, co ogranicza możliwości mieszkańców w zakresie dostępu do zróżnicowanych usług czy produktów.

Turystyka i rekreacja

Wzdłuż Nysy Kłodzkiej znajdują się tereny, które cieszą się dużą popularnością zarówno wśród lokalnych mieszkańców, jak i turystów, którzy szukają możliwości aktywnego spędzenia czasu. Latem, rzeka staje się miejscem, w którym mieszkańcy chętnie zażywają kąpieli, a także organizują spotkania towarzyskie przy ognisku lub podczas grillowania.

Region ten oferuje także dwie główne trasy, które zachęcają do aktywności fizycznej: trasę rowerową oraz pieszy szlak turystyczny. Pierwsza z nich ma długość około 31 km, prowadzi z Kłodzka przez Krosnowice, Żelazno, Ołdrzychowice Kłodzkie, Rogówek, Jaszkową Górną oraz Jaszkową Dolną, aż powraca do Kłodzka. To doskonały sposób na odkrywanie malowniczych krajobrazów i cieszenie się świeżym powietrzem.

Natomiast pieszy szlak, który jest jednym z najczęściej uczęszczanych, to żółty szlak turystyczny. Jego trasa zaczyna się w Krosnowicach (na przystanku Krosnowice Kłodzkie) i prowadzi przez Pilcz, Kłodzko, a także łąki Przedmieścia Nowy Świat. Kontynuuje dalszą podróż przez Szyndzielnię, Kostrę, Obszerną, Jedlak aż do Kłodzkiej Góry, oferując niezapomniane widoki i bliski kontakt z naturą.

Infrastruktura

Transport

Ulica Wyspiańskiego jest kluczową drogą dla Nowego Świata, odgrywając ważną rolę w komunikacji na przedmieściu. Do 2018 roku była częścią drogi krajowej nr 33, która prowadziła aż do granicy z Czechami przez Boboszów. Obecnie, po modernizacji, ulica ta uzyskała status drogi powiatowej o numerze 3227D, łączącej Kłodzko z Ołdrzychowicami Kłodzkimi, z postojami w Jaszkowej Dolnej, Jaszkowej Górze i Droszkowie. Mimo oddania do użytku nowej obwodnicy, ulica Wyspiańskiego wciąż cieszy się dużym ruchem samochodowym.

Przez środkowy fragment Nowego Światu przebiega linia kolejowa nr 276, łącząca Wrocławia Głównego z Międzylesiem. Historia tej linii sięga lat 1874-1875, kiedy to zainaugurowano budowę odcinka z Kłodzka do granicy. Choć nie znajduje się tutaj przystanek kolejowy, jak podaje lokalna infrastruktura, istnieje posterunek odgałęźny Kłodzko Nowe, będący początkiem dla linii nr 309 do Kudowy-Zdroju, która była realizowana między 1886 a 1905 rokiem.

Komunikacja

Na terenie Kłodzka funkcjonuje komunikacja miejska, którą od początku lat 90. XX wieku obsługuje prywatny przewoźnik A-Vista. Linia numer 3 pierwotnie przebiegała przez teren przedmieścia, łącząc różne ulice, takie jak ul. Wiosenna czy ul. Wyspiańskiego. Warto wspomnieć, że pętla autobusowa znajdowała się w obszarze Nowego Światu. Niestety, z powodu niewielkiej frekwencji, linia ta została zlikwidowana pod koniec XX wieku. Dobre wiadomości nadeszły w lutym 2019, kiedy A-Vista zainicjowała znów przewozy pasażerskie na trasie Kłodzko – Jaszkowa Dolna. Jednakże, z braku przystanków, kursy wkrótce zawieszono po czterech miesiącach działalności.

Na terenie przedmieścia można również dostrzec trasy komunikacji podmiejskiej oraz dalekobieżnej, które organizowane są przez przewoźnika Beskid Przewozy oraz PKS Kłodzko. Mimo to, również w tym przypadku brakuje wyznaczonych przystanków dla pasażerów.

Bezpieczeństwo

W kwestii bezpieczeństwa mieszkańcy Nowego Światu są pod opieką Komendy Powiatowej Straży Pożarnej oraz Komendy Powiatowej Policji w Kłodzku. Odpowiedzialność za bezpieczeństwo w rejonie spoczywa na dzielnicowym, którym jest asp. Grzegorz Piech z V Rejonu Służbowego. W ramach kłodzkiej straży miejskiej, punkt odpowiadający za ten obszar obsługują również st. insp. Marek Jasionek oraz st. strażnik Grzegorz Zamłyński, co zapewnia efektywną ochronę i szybką reakcję w sytuacjach kryzysowych.

---

Oceń: Nowy Świat (przedmieście Kłodzka)

---