Stare Miasto (Kłodzko)

---

Geografia

Położenie geograficzne

Stare Miasto, które jest centralnym punktem Kłodzka, leży pomiędzy ważnymi osiedlami, takimi jak Przedmieściem Ząbkowickim oraz osiedlem Nowym Świat od północnej strony. Z kolei zachodnie granice wytyczają osiedla św. Wojciecha oraz Leona Kruczkowskiego, a na południu znajduje się Śródmieście, dawniej znane jako Przedmieście Zielone. Z kolei od wschodu otaczają je tereny Wyspy Piasek.

Brzegi Starego Miasta są wyraźnie zarysowane przez historyczne mury miejskie, które obecnie tworzą granice parku oraz ulic w tym rejonie. Oto szczegółowa lista ulic, które wyznaczają te obszary:

• ul. Łukasińskiego (do nr 24) oraz Forteczna Góra – od północy,
• ul. Niska oraz ul. Łukasińskiego – od wschodu,
• ul. Zawiszy Czarnego oraz ul. Nad Kanałem – od południa,
• Park im. R. Traugutta – od zachodu.

Warunki naturalne

Stare Miasto usytuowane jest na wzniesieniu, co dodaje mu niepowtarzalnego charakteru. W obrębie miasta zauważa się wyraźne zróżnicowanie terenu, gdzie najniższy punkt osiąga wysokość 301 m n.p.m., a najwyższy sięga 340 m n.p.m. Ta różnorodność ukształtowania terenu wpływa na zarówno estetykę, jak i funkcjonalność tej wyjątkowej przestrzeni.

Historia

Początki

Stare Miasto Kłodzko zaczęło swoją historię, gdy najpóźniej w X wieku na Fortecznej Górze powstał grodzisk. U jego stóp, na lewym brzegu Nysy Kłodzkiej, zaczęła rozwijać się osada targowa, która według różnych źródeł uformowała się do XII wieku. Ta osada, nazywana podgrodziem, szybko osiągnęła znaczne rozmiary i w krótkim czasie zyskała drewniane umocnienia. Głównym szlakiem komunikacyjnym była obecna ulica Czeska, w której skład wchodziły nie tylko domy mieszkańców, ale także zamek oraz kościoły: Najświętszej Panny Marii i św. Wacława.

Do 1250 roku przestrzeń, którą zajmuje dzisiejsza starówka, była już całkowicie zabudowana, co potwierdza obecność zakonu franciszkanów na Wyspie Piasek. Targowisko, ulokowane na miejscu obecnego rynku, zyskało dużą popularność, ze względu na skrzyżowanie czterech znaczących szlaków handlowych. W I połowie XIII wieku nowi niemieccy osadnicy zakłądali na terenach dzisiejszej ulicy Łukasińskiego kolejną osadę. Obie osady połączono w jeden organizm miejski podczas lokacji, która miała miejsce pomiędzy 1250 a 1275 rokiem. Dokładna data tego wydarzenia nie jest znana, ponieważ brakuje dokumentu lokacyjnego.

Średniowiecze

W ciągu następnych dziesięcioleci Kłodzko przekształciło się w kluczowy ośrodek administracyjny i wojskowy w regionie kłodzkim oraz istotny punkt handlowy. Na początku historii miasta pojawił się zakon joannitów, który objął pieczę nad świątyniami wzniesionymi wcześniej, jak również zbudował nowy kościół, klasztor oraz szpital.

Wszechstronny rozwój osady opierał się na handlu oraz rzemiośle, zwłaszcza w produkcji sukna, płótna i piwa. Na początku XIV wieku w mieście funkcjonowała cegielnia, powstały pierwsze murowane kamienice, a ulice pokryto kostką granitową. W latach 1342–1344 zbudowano nowy ratusz, a wśród istotnych wydarzeń, warto zauważyć otwarcie pierwszej szkoły parafialnej na początku XIV wieku oraz przybycie zakonu augustianów w połowie tego stulecia, którzy wzniesli zespół budynków na Górze Fortecznej.

Wiek XV przyniósł wiele zniszczeń dla Kłodzka, spowodowanych wojną husycką, powodziami oraz wieloma pożarami, które wywołały znaczące zakłócenia w rozwoju miasta.

Epoka nowożytna

W 1526 roku miasto, a także całe hrabstwo, znalazło się pod rządami Habsburgów. Kłodzko szybko stało się centrum protestantyzmu i przed wojną trzydziestoletnią całkowicie przekształcono w luterańskie. Gospodarka miasta przeżywała czas prosperity, głównie za sprawą rzemiosła, w tym płóciennictwa, kowalstwa i piwowarstwa, wzbudzając inwestycje w nową infrastrukturę, w tym wodociągi oraz wieżę ciśnień, a w 1619 roku powstała nawet drukarnia. Nowe kamienice, wzniesione w stylu renesansowym i barokowym, świadczyły o rozwoju Kłodzka. Niemniej jednak okres prosperity został zakłócony przez wojnę trzydziestoletnią, która doprowadziła do znacznych zniszczeń.

Pod panowaniem pruskim (niemieckim)

Rok 1742 oznaczał przyłączenie Kłodzka do Królestwa Prus, co nie przyczyniło się do poprawy sytuacji miejskiej — miasto stało się istotnym punktem wojskowym. Kiedy ostatecznie zburzono zamek na Górze Fortecznej, zakończono również budowę twierdzy. W połowie XVIII wieku do życia miejskiego wprowadzono latarnie uliczne i zmodernizowano kościół parafialny po poczynionych zniszczeniach. W wyniku zdarzeń historycznych Kłodzko zyskało status twierdzy.

Po wojnach napoleońskich nastąpił pewien rozwój związany z ulepszeniem komunikacji, przemysłu i turystyki. W okresie tym wzrosła liczba mieszkańców, która w 1867 roku wynosiła 7843. W 1877 roku zlikwidowano status miasta-twierdzy, co otworzyło drogę do dalszego rozwoju, w tym rozbiórki starych fortyfikacji.

Na przełomie XIX i XX wieku Kłodzko przeszło modernizację starówki, co znalazło odzwierciedlenie w zakładaniu terenów zielonych na miejscu usuniętych murów i bram, a także w budowie obiektów użyteczności publicznej, takich jak szkoły, ratusz, czy remiza strażacka. W okresie międzywojennym nie miały miejsca większe zmiany w architekturze miasta, jednak po dojściu nazistów do władzy miały miejsce dramatyczne wydarzenia, takie jak splądrowanie sklepów żydowskich podczas „nocy kryształowej”.

W granicach Polski

Podczas II wojny światowej Kłodzka starówka przetrwała w nienaruszonym stanie, a po wojnie Kłodzko znalazło się w granicach Polski. Niestety, w latach 50. i 60. XX wieku miasto przeszło trudne czasy, kiedy to wiele kamienic rozebrano z powodu ich złego stanu technicznego, ryzyko zawalenia się budynków było realne na skutek osuwisk. Dzięki staraniom udało się ocalić miasto, a do istotnych zmian należało pokrycie ulic na rynku asfaltem; wcześniej były one wybrukowane. W latach 70. XX wieku, w 1975 roku, przekształcono siedzibę miejskich władz z ratusza do byłego gmachu starostwa, co wiązało się z utratą magistratu w sercu starówki.

Ostatnie zmiany na lepsze zaobserwowano po 1990 roku, kiedy to w wyniku procesu demokratyzacji w Polsce, z większości ulic Starego Miasta wycofano ruch pojazdów, a nawierzchnie ulic na nowo wykonano z kostki brukowej. Obecnie w Kłodzku dominuje architektura deptaków ze stylizowanymi lampami i ławkami. Od 1998 roku trwa gruntowna rewitalizacja starówki kłodzkiej, wspierana przez fundusze ministerstwa kultury oraz Unii Europejskiej.

Administracja

W Kłodzku nie istnieją pomocnicze jednostki administracyjne, takie jak osiedla czy dzielnice, co powoduje, że większość decyzji zapada na poziomie samorządu miejskiego. Siedziba tego samorządu znajduje się na pl. Bolesława Chrobrego, położonym w sercu Starego Miasta. Mieszkańcy mają możliwość wyboru pięciu radnych do Rady Miasta co pięć lat. Warto zauważyć, że do 2018 roku kadencja radnych trwała cztery lata. Okręg wyborczy nr 2 obejmuje nie tylko starówkę, ale również północno-zachodnią część Kłodzka, znajdującą się na lewym brzegu Nysy Kłodzkiej.

Na terenie kłodzkiego Starego Miasta usytuowana jest znaczna ilość urzędów oraz instytucji publicznych, które świadczą różnorodne usługi. Do najważniejszych z nich należą:

• Urząd Miasta Kłodzka – pl. Chrobrego 1,
• Urząd Stanu Cywilnego – pl. Chrobrego 1,
• Bank Spółdzielczy – pl. Chrobrego 4,
• Zakład Ubezpieczeń Społecznych, oddział w Wałbrzychu, inspektorat Kłodzko – pl. Chrobrego 21.

Edukacja i kultura

Stare Miasto w Kłodzku jest niezwykle ważnym ośrodkiem kulturalnym i edukacyjnym. Uczniowie w wieku od 7 do 15 lat mają możliwość uczęszczania do Szkoły Podstawowej nr 1 im. Adama Mickiewicza, która znajduje się pod adresem ul. Zawiszy Czarnego 3-5. Budynek tej szkoły, powstały w latach 1911–1914, zrealizowano w miejscu wcześniejszych starych koszar wojskowych. Pierwotnie funkcjonowała tam niemiecka szkoła elementarna, a po II wojnie światowej przekształcono ją w jedną z pierwszych szkół w polskim Kłodzku. W latach 1999–2019 był to także budynek, w którym mieściło się Gimnazjum z Oddziałami Dwujęzycznymi nr 1 im. Adama Mickiewicza.

W obrębie kłodzkiej starówki znajduje się również Szkoła Podstawowa im. Władysława Stanisława Reymonta, która znajduje się przy ul. R. Traugutta 1a. Ta placówka powstała w latach 60. XX wieku, po adaptacji budynku wojskowego. Wtedy ulokowano w nim 8-letnią szkołę podstawową, do której uczęszczały dzieci z Kłodzka. W 1972 roku obiekt przeszedł na cele edukacyjne gminy wiejskiej Kłodzko, umożliwiając naukę dzieciom z okolicznych wiosek. W latach 1999–2019 obiekt ten był siedzibą Gimnazjum Publicznego im. W. S. Reymonta, zgodnie z nowymi reformami systemu edukacji w Polsce.

Po zakończeniu edukacji w szkołach podstawowych, uczniowie często kontynuują naukę w szkołach średnich, które znajdują się na terenie Kłodzka. Wśród nich wyróżnia się I Liceum Ogólnokształcące im. Bolesława Chrobrego, ulokowane na starówce. Jest to jedna z najstarszych instytucji średnich na ziemi kłodzkiej, której historia sięga końca XVI wieku. Obecnie naukę w tym liceum pobiera kilkuset uczniów z Kłodzka oraz pobliskich powiatów. Szkoła regularnie angażuje się w różnorodne inicjatywy kulturalne, takie jak organizacja „Dni Kultury” i innych wydarzeń.

Stare Miasto jest również miejscem licznych imprez kulturalnych, które przeważnie odbywają się na rynku kłodzkim oraz w rejonie twierdzy kłodzkiej. Warto wymienić najważniejsze instytucje kulturalne, które mają swoje siedziby na starówce, w tym: Powiatową i Miejską Bibliotekę Publiczną im. Marii Dąbrowskiej oraz Muzeum Ziemi Kłodzkiej, które gromadzi różnorodne zbiory związane z historią i współczesnością miasta oraz regionu.

Do najważniejszych wydarzeń kulturalnych na kłodzkiej starówce zaliczają się:

• Finał Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy – styczeń,
• Dni Kłodzka – maj,
• Open Summer Festival – czerwiec,
• Dni Twierdzy Kłodzkiej – sierpień,
• Miodowe Lato Kłodzka – sierpień,
• meta Rajdu Dolnośląskiego – październik,
• Kłodzki Jarmark Świąteczny – grudzień.

Religia

Osobny artykuł można znaleźć pod tym linkiem:Parafia Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Kłodzku. Warto zauważyć, że dużą część mieszkańców kłodzkiej starówki stanowią wierni kościoła katolickiego. W drugiej kolejności, pod względem liczebności, występują wyznawcy Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego, którego parafia ma swoją siedzibę na terenie historycznego Przedmieścia Ząbkowickiego.

Obszar Starego Miasta jest częścią najstarszej kłodzkiej parafii, która nosi wezwanie Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny. Ta historyczna parafia sięga czasów średniowiecza i rozciąga się na okoliczne wioski. W XX wieku z jej terenu wydzielono inne parafie, które są obecnie aktywne w Kłodzku. Siedziba parafii znajduje się w kościele Wniebowzięcia NMP, który pełni rolę kościoła farnego. Przed II wojną światową stanowił on siedzibę Wielkiego Dekanatu, uznawanego za „quasi-diecezję” w tamtych czasach.

W 2004 roku kościół ten był rozważany jako potencjalna katedra nowo powstającej diecezji sudeckiej; ostatecznie stolicą tej diecezji została Świdnica. W 2016 roku status kościoła farnego został podniesiony do rangi kolegiaty. Równocześnie powołano przy nim kapitułę kolegiacką pod wezwaniem Wniebowzięcia NMP oraz św. Franciszka Ksawerego.

Parafia, w której naturalnie posługują księża jezuici oraz siostry dominikanki, przez długi czas należała do archidiecezji praskiej (do 1972 roku), a następnie do archidiecezji wrocławskiej, by dzisiaj być częścią diecezji świdnickiej.

Architektura i urbanistyka

Obszar Starego Miasta w Kłodzku ma bogatą historię, której świadectwem jest gęsta sieć ulic i placów, powstałych już w okresie średniowiecza. Aktualnie możemy podziwiać 21 takich ulic, które stanowią wyjątkowy element architektoniczny i urbanistyczny tego regionu.

pl. Bolesława Chrobrego pl. Kościelny ul. Armii Krajowej ul. Bł. Ks. Gerharda Hirschfeldera ul. Browarna ul. Czeska ul. Grodzisko ul. Kościelna ul. Ignacego Łukasiewicza ul. Waleriana Łukasińskiego (część) ul. Muzealna

ul. Nad Kanałem ul. Niska ul. Spadzista ul. Stroma ul. Romualda Traugutta ul. Tumska ul. Wita Stwosza ul. Wodna ul. Wojska Polskiego (część) ul. Zawiszy Czarnego

Zabytki, pomniki i tablice

Ta najstarsza część Kłodzka kryje w sobie wiele interesujących zabytków, które odzwierciedlają różnorodność stylów artystycznych, charakteryzujących się głównie renesansem i barokiem. Wśród najważniejszych znajduje się:

• Rynek – o prostokątnym kształcie, z wymiarami 100–60 m, co sprawia, że jest on atrakcyjnym miejscem, gdzie spadek terenu wprowadza dodatkowy urok. Zachowała się wyłącznie pierzeja południowa. Na jego terenie znajdują się ważne zabytki:
• Ratusz – trzeci z kolei, odrestaurowany pod koniec XIX wieku, z wieżą zegarową z końca XIV wieku, która była znacznie rozbudowywana w XVI wieku.
• Figura wotywna na rynku – znajduje się po zachodniej stronie ratusza. Została wykonana przez Jana Adama Beyerhoffa w 1680 roku i ufundowana przez miejscowych mieszczan w celu odwrócenia zarazy.
• Studnia barokowa – położona przed północno-wschodnim narożnikiem ratusza. Ma formę kwadratowej cysterny ozdobionej pięknymi detalami, w tym delfinami, z których tryska woda. Jej historia sięga połowy XVII wieku, choć obecny wygląd pochodzi z przełomu XVII i XVIII wieku.
• Obiekty pojezuickie:
• Kolegiata Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny – budowana od 1344 roku do końca XV wieku, znana już w 1194 roku; po przyjęciu jej przez jezuitów w 1624 roku przeszła barokową przebudowę i dekorację wnętrz.
• Dawne kolegium jezuickie – wzniesione w latach 1665–1690, zaprojektowane przez Carla Lurago, charakteryzujące się prostokątnym planem z wewnętrznym dziedzińcem.
• Dawny konwikt jezuitów – powstał w XVII wieku z pięciu kamienic, które przeszły gruntowną modernizację w latach 1976–1986.
• Pałace:
• Pałac Wallisów – klasyczny przykład śląskiego baroku, z bogato zdobionym portalem, pierwotnie dwukondygnacyjny, pełniący rolę siedziby starosty w XVIII wieku.
• Domy zabytkowe i kamienice:
• kamienica „Pod Jeleniem” przy pl. Bolesława Chrobrego 5,
• kamienica przy pl. Bolesława Chrobrego 15,
• kamienica przy pl. Bolesława Chrobrego 32,
• kamienica przy pl. Bolesława Chrobrego 36,
• kamienica przy ul. Armii Krajowej 1,
• kamienica przy ul. Armii Krajowej 6,
• kamienica przy ul. Kościelna 1.
• Zabytki techniczne:
• Mury miejskie – wzniesione z kamienia w końcu XIII wieku, z późniejszymi rozbudowami, częściowo zniszczone w latach 1877–1911.
• Most gotycki na Młynówce – w swojej historii zyskał wiele figur w XVII i XVIII wieku, tworząc unikalną galerię sztuki.
• Twierdza Główna – powstała na miejscu zamku w latach 1743–1762, pełniąc funkcje militarne aż do XX wieku.

Rekreacja

Wśród mieszkańców Starego Miasta w Kłodzku, jednym z najchętniej odwiedzanych miejsc relaksu są piękne parki miejskie, które powstały na terenach niegdysiejszych plantów miejskich. Tereny te cieszyły się popularnością w czasach, gdy otaczające miasto mury uległy rozbiórce w latach 1877–1911. Obecnie możemy podziwiać osobne parki, które noszą następujące nazwy:

• Park Kresowian – niegdyś znany jako Park im. Romualda Traugutta oraz potocznie nazywany Parkiem Strażackim, znajduje się w zachodniej części starówki. Miejsce to kiedyś pełniło funkcję cmentarza żołnierzy francuskich. Od 2010 roku park przeszedł znaczną modernizację, w ramach której powstała pijalnia wód mineralnych (aktualnie funkcjonująca jako letnia kawiarenka) oraz odsłonięto obelisk upamiętniający Polaków, którzy stali się ofiarami ukraińskich nacjonalistów z OUN i UPA w latach 1939–1947.
• Park Esperanto – obszar ten otrzymał swoją nazwę w 1987 roku, uwieczniając 100-lecie języka esperanto, stanowiąc przyszkolny skwer dla społeczności lokalnej.
• Park Sybiraków – najmłodszy park w Kłodzku, którego nazwa została nadana w 1995 roku; odbywają się tu ceremonie rocznicowe związane ze świętami państwowymi, ze szczególnym uwzględnieniem 11 listopada.

Ogromną atrakcją kłodzkiej starówki jest Podziemna Trasa Turystyczna im. 1000-lecia Państwa Polskiego. Obejmująca długość przekraczającą 500 metrów, prowadzi z ulicy Zawiszy Czarnego pod Placem Kościelnym, a następnie ulicami Kościelną, Armii Krajowej, Tumską oraz Czeską, aż do wyjścia u zbocza twierdzy w rejonie ulicy Grodzisko. Trasa ta składa się z układu korytarzy, pochylni oraz komór umiejscowionych na trzech kondygnacjach podziemnych i ma przekroje wahające się od 1,6 do 2,5 m² w przypadku korytarzy i do 25 m² dla komór. Choć układ trasy jest nieco chaotyczny, wynika to z konieczności dostosowania do stanu zabezpieczenia odkrytych wyrobisk, to jednak w sposób udany ilustruje proces tworzenia kłodzkich podziemi na przestrzeni wieków.

Wybudowane w celu ochrony komory i korytarze zostały zrealizowane z cegły lub kamienia łamanego, łączonego zaprawą lessową albo wapienno-lessową. Aby zapewnić bezpieczeństwo, część odcinków została przemurowana lub zabezpieczona ceglaną opaską. Między niektórymi wyrobiskami można spotkać ozdobne portale wykonane z kamienia, co dodatkowo zwiększa atrakcyjność tej unikalnej trasy turystycznej.

Gospodarka

Stare Miasto w Kłodzku nie tylko pełni funkcję administracyjną, ale także odgrywa istotną rolę w handlu i usługach. Można tam znaleźć wiele różnorodnych sklepów i obiektów świadczących usługi, co czyni tę lokalizację bardzo atrakcyjną zarówno dla mieszkańców, jak i turystów.

W obrębie starówki zlokalizowane są sklepy z obuwiem, odzieżą, galerie, księgarnie, a także miejsca oferujące pamiątki oraz usługi bankowe. Nie brakuje tu również lokali gastronomicznych i pubów, które przyciągają osoby szukające relaksu i rozrywki.

Na szczególną uwagę zasługuje jeden z większych dyskontów, który mieści się przy ulicy Czeskiej – „Delikatesy Centrum”. To miejsce zapewnia wygodny dostęp do artykułów spożywczych i codziennych potrzeb mieszkańców.

Warto również zwrócić uwagę na wydarzenia odbywające się na głównych ulicach starówki. W okresach szczególnych oraz podczas różnych świąt organizowane są uliczne kiermasze i jarmarki. Przykładami takich aktywności są kiermasze związane ze Świętami Bożego Narodzenia i Wielkanocnymi, a także lokalne festiwale, jak Dni Kłodzka.

Infrastruktura

Transport

Obszar starówki był niegdyś kluczowym punktem na szlakach handlowych, które łączyły różne regiony, w tym trasę do Pragi oraz Wrocławia. Po zakończeniu XIX wieku, kiedy rozebrano mury i bramy miejskie, drogi tranzytowe zostały przesunięte w stronę południowej części miasta, zmieniając układ transportowy w tym rejonie.

Obecnie, po przeprowadzonej w latach 1998–2011 rewitalizacji, starówka zyskała nowe oblicze. Wiele ulic przekształcono w dziedzictwa dla pieszych, co wyklucza ruch samochodowy, z wyjątkiem niektórych pojazdów dostawczych oraz wybranych ulic, takich jak Armii Krajowej (częściowo), Muzealna, Czeska oraz Łukasińskiego, a także północnej części placu Chrobrego.

Komunikacja

W obrębie Starego Miasta nie ma linii A-Visty ani nie kursują autobusy PKS Kłodzko, co oznacza, że mieszkańcy nie mają dostępu do tych środków komunikacji miejskiej.

Bezpieczeństwo

W zakresie ochrony przed pożarami oraz innymi zagrożeniami, mieszkańcy Starego Miasta są objęci zasięgiem działalności Powiatowej Państwowej Straży Pożarnej, której siedziba znajduje się na ulicy Traugutta. Dodatkowo, nad bezpieczeństwem czuwa Komenda Powiatowa Policji w Kłodzku, mieszcząca się przy placu Chopina 2. W obrębie II Rejonu Służbowego, dzielnicowym jest sierżant Wojciech Bagiński, zaś z ramienia kłodzkiej straży miejskiej, nadzór sprawują st. insp. Wojciech Mania oraz mł. spec. Krzysztof Krawczuk.

Warto zaznaczyć, że Kłodzka straż miejska, mająca swoją siedzibę w ratuszu przy placu Bolesława Chrobrego, została utworzona w 1990 roku. Obecnie składa się z 10 funkcjonariuszy, a ich głównym celem jest utrzymanie porządku na terenie miasta, pod kierownictwem komendanta Piotra Występskiego.

Ciekawostki

W latach 50. ubiegłego wieku, miasto Kłodzko stanęło w obliczu poważnych problemów budowlanych. Katastrofy budowlane w postaci osuwania się ścian piwnic w wielokondygnacyjnych kamienicach na starówce spowodowały zagrożenie dla znacznej części budynków. W wyniku tych niebezpiecznych sytuacji, część z kamienic musiała zostać rozebrana, co tylko potęgowało obawy mieszkańców.

Aby zapobiec dalszym katastrofom, lokalne władze postanowiły podjąć zdecydowane kroki. Zwróciły się o pomoc do naukowców z Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie, zlecając im opracowanie projektu zabezpieczenia kłodzkiej starówki. Współpraca ta zaowocowała stworzeniem planu, który miał na celu ochronę bogatego dziedzictwa architektonicznego Kłodzka przed zniszczeniem.

Wszystkie prace zabezpieczające zostały zrealizowane przez Przedsiębiorstwo Robót Górniczych z Wałbrzycha, które z pełnym zaangażowaniem podeszło do tego wyzwania. W efekcie cel tych działań został osiągnięty, a cenne kamienice oraz historia kłodzkiego Starego Miasta zostały uratowane.

---

Oceń: Stare Miasto (Kłodzko)

---