Owcza Góra (Kłodzko)

---

Geografia

Położenie geograficzne

Owcza Góra znajduje się na prawym brzegu Nysy Kłodzkiej, co czyni ją miejscem o strategicznym znaczeniu. Na północ od niej usytuowany jest Jurandów (Goszyce), natomiast wschodnia granica otacza Mariańską Dolinę (Dolną) oraz Wojciechowice, stanowiące część gminy wiejskiej Kłodzko. Południową stronę Owczej Góry ogranicza z kolei Przedmieście Wojciechowickie. Warto zauważyć, że od centrum Kłodzka, które znajduje się na zachodzie, Owcza Góra jest oddalona o około 1,5 km, co ułatwia dostęp do tego malowniczego miejsca.

Warunki naturalne

Obszar ten znajduje się na długim bocznym ramieniu Grzbietu Wschodniego Gór Bardzkich. Ramie to odchodzi od Łaszczowej, rozciągając się aż do zbiegów Jodłownika oraz Nysy Kłodzkiej w Kłodzku. Najwyższym punktem tego ramienia jest wzniesienie, które ma wysokość 346 m n.p.m. i również nosi nazwę Owczej Góry. Wzniesienie to odgrywa kluczową rolę jako wschodnia flanką doliny rzeki, zlokalizowanej pomiędzy Owcza Górą a Forteczną Górą, przy której biegnie droga o dużym znaczeniu komunikacyjnym (trasa północ-południe) oraz linia kolejowa. Budowa Owczej Góry składa się z łupków krystalicznych, które są klasyfikowane jako metamorficzne skały kłodzko-złotostockie. Cały szczyt góry jest zajęty przez fort pomocniczy Owcza Góra, potocznie nazywany „Małą Twierdzą”.

Historia

Początki i okres pruski

Obszar Owczej Góry od średniowiecza był niezamieszkany, otoczony gęstymi lasami, które dostarczały drewno pobliskim osadnikom. Sytuacja uległa zmianie w czasach nowożytnych, kiedy to w ramach wojny trzydziestoletniej (1618–1648) na zachodnich zboczach tego wzniesienia zaczęły powstawać pierwsze umocnienia militarne, w tym trzy baterie.

Po wojnie, w wyniku zdobycia ziemi kłodzkiej przez Prusaków w 1742 roku, rozpoczęto wznoszenie fortu na Owczej Górze, na zlecenie króla Fryderyka II Hohenzollerna. Jego zadaniem miało być zabezpieczenie strategicznego szlaku doliny Nysy Kłodzkiej. Budowę rozpoczęto w 1743 roku, a kluczowe prace miały miejsce w latach 1745–1750 pod kierownictwem architekta Christiana Friedricha von Wrede. Fort został zaprojektowany w formie sześciobokiej gwiazdy, z dodatkowymi bastionami – Koroną Niską od wschodu oraz Koroną Wysoką od zachodu. Dla ochrony dostępu do fortu wzniesiono również Basteję Podkową.

W wyniku zakończenia wojny siedmioletniej (1756–1763) fort przeszedł dalsze modyfikacje, takie jak budowa fosy oraz wewnętrznych dróg. Nysa Kłodzka została częściowo uregulowana w celu połączenia fortu z główną twierdzą. W czasie wojny z Francuzami w 1807 roku obiekt ten był oblegany, co zakończyło się kapitulacją Prusaków.

W XIX wieku fort stracił znaczenie militarne, mimo iż pozostał w użyciu jako garnizon. Rozpoczęto jego demontaż, co ubiegło niektóre prace budowlane w związku z budową linii kolejowej z Kłodzka do Międzylesia w 1875 roku.

Likwidacja funkcji wojskowej Owczej Góry

W 1877 roku zniesiono status miasta-twierzy w Kłodzku, co pozwoliło na rozwój urbanistyczny. W 1888 roku teren Owczej Góry przeszedł na własność miasta, które przystąpiło do przekształcania dawnych obiektów wojskowych na cele cywilne, a Kłodzkie Towarzystwo Górskie odegrało kluczową rolę w tym procesie. W zachodniej części kompleksu urządzono tarasy widokowe oraz restaurację z wieżą widokową. Powstał także zadrzewiony obszar, na którym urządzono promenadę w 1903 roku. Plany rozbudowy infrastruktury rekreacyjnej, takie jak tor saneczkowy czy korty tenisowe, spotkały się jednak z oporem lokalnych mieszkańców obawiających się degradacji ich ulubionego miejsca.

Podczas ostatnich dni II wojny światowej na terenie fortu umieszczono więzienie Wehrmachtu, co świadczy o dalszym wykorzystywaniu tego miejsca do celów militarnych.

W granicach Polski

Po zakończeniu działań wojennych w 1945 roku, Owcza Góra na długi czas pozostała opuszczona. Niektóre z zabudowań zaczęły pełnić rolę magazynów, podczas gdy reszta stopniowo popadała w ruinę. Obszar zarósł drzewami. W latach 70. XX wieku wybudowano nowe bloki mieszkalne wzdłuż ulicy Wiejskiej, gdzie ulokowano mieszkania socjalne dla ludności romskiej, co doprowadziło do stworzenia nowej nazwy „Parkówka”. W latach 80. XX wieku, na obszarze gdzie wcześniej były łąki, rozpoczęto budowę domów jednorodzinnych, nadając osiedlu przy nazwie Owcza Góra, która jest używana do dziś. Budowę zakończono w 1988 roku.

Już od lat 90. XX wieku na Owczej Górze trwa rozwój, w tym budowa kolejnych domów oraz nowych ulic. Między 2014 a 2016 rokiem osiedle wzbogaciło się o nową świątynię katolicką i parafię św. Jana Pawła II.

Od początku XXI wieku, różne władze lokalne dążą do rewaloryzacji owczogórskiego fortu oraz przywrócenia jego funkcji turystyczno-rekreacyjnej, zgodnie z zatwierdzonym planem zagospodarowania przestrzennego. W 2015 roku przedstawiono ambitny projekt, który zakładał m.in. powstanie budynków mieszkalnych, hotelu, wieży widokowej, amfiteatru oraz strefy sportowej. Chociaż zaplanowana była realizacja projektu na lata 2016-2023, ze względu na problemy finansowe miasta, ostatecznie odstąpiono od jego realizacji.

Administracja

Historia Owczej Góry jest ściśle związana z politycznymi i administracyjnymi losami Kłodzka, na którego terenie znajduje się ten malowniczy szczyt. Wiek XVIII przyniósł istotne zmiany, gdy Prusacy w latach 40. tego stulecia wznosili fort pomocniczy na samym wierzchołku, co oznaczało oficjalne włączenie tego obszaru do systemu miejskich umocnień. Od XIX wieku Owcza Góra stała się integralną częścią Kłodzka.

Po zakończeniu II wojny światowej, Owcza Góra, podobnie jak całe Kłodzko, została włączona w granice Polski. Wówczas stała się częścią województwa wrocławskiego oraz powiatu kłodzkiego. Jednakże na skutek zmian w strukturze administracyjnej w latach 70. XX wieku, obszar ten znalazł się w województwie wałbrzyskim. Dopiero w 1999 roku, po reaktywacji powiatu kłodzkiego, Owcza Góra zaczęła funkcjonować w ramach województwa dolnośląskiego.

Warto zaznaczyć, że w obrębie Kłodzka brakuje jednostek pomocniczych administracyjnych, takich jak osiedla czy dzielnice. W związku z tym większość zagadnień dotyczących lokalnych spraw jest rozstrzygana przez samorząd miejski. Mieszkańcy Kłodzka mają możliwość wyboru sześciu radnych do Rady Miasta co pięć lat. Warto wspomnieć, że do 2018 roku kadencja ta trwała cztery lata. Okręg wyborczy nr 1 obejmuje wschodnią część Kłodzka, leżącą na prawym brzegu Nysy Kłodzkiej.

Edukacja i kultura

W Osiedlu Leśnym nie istnieją dedykowane placówki edukacyjne ani kulturalne. Młodzież w wieku od 7 do 15 lat udaje się do znajdującej się w Jurandowie szkoły podstawowej, mianowicie Szkole Podstawowej nr 2 im. Jana Pawła II, której adres to ul. Zamiejska 24.

Po ukończeniu nauki w tej placówce, zdecydowana większość uczniów kontynuuje swoją edukację w szkołach średnich, które usytuowane są w centralnej części miasta.

Religia

Na Owczej Górze w 2016 roku, zgodnie z dekretem biskupa świdnickiego Ignacego Deca, utworzono samodzielną parafię katolicką, która nosi miano św. Jana Pawła II. Parafia ta powstała w wyniku wyodrębnienia się z innych parafii, a wśród nich znajdują się: Matki Bożej Różańcowej oraz Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny. Parafia została zorganizowana przez ks. Janusza Garulę, który objął funkcję proboszcza.

Owcza Góra wchodzi w skład diecezji świdnickiej oraz dekanatu kłodzkiego. Obecnie, parafia św. Jana Pawła II dysponuje własnym kościołem, który również nosi te same wezwanie. Świątynia została zbudowana w latach 2014–2016 w góralskim stylu, według projektu Henryka Markiewicza. Cała konstrukcja kościoła jest wykonana z drewna, co nadaje jej niezwykły charakter i harmonię z otaczającą przyrodą.

Architektura i urbanistyka

W kontekście architektury i urbanistyki na terenie osiedla Owcza Góra wyróżnia się szczególnie fort Owcza Góra, będący ważnym zabytkiem z XVIII wieku, znanym również pod niemiecką nazwą Hilfsfestung Schäferberg. Jego konstrukcje zostały w przeważającej części wzniesione z łamanego kamienia, z użyciem cegły w miejscach, gdzie było to konieczne. Charakteryzuje się stylem militarnym, który jest surowy i nieprzyozdobiony, co daje mu wyjątkowy charakter. W zachowanych częściach fortu dostrzec można jedynie skromne kamienne portale, proste opasania okien oraz gzymsy, co potwierdza jego historyczny wygląd.

Po zakończeniu II wojny światowej, część fortu służyła jako magazyn, podczas gdy inne obszary obiektu zaczęły popadać w ruinę. Na południowo-zachodnim stoku fortu, wzdłuż ulicy Wiejskiej, znajduje się niewielkie osiedle, które wybudowano w latach 70. XX wieku. Osiedle to składa się z czterech dwukondygnacyjnych bloków, każdy z dwiema klatkami schodowymi, w których znajdują się mieszkania socjalne. Warto zaznaczyć, że w przeważającej części osiedle zamieszkuje ludność romska.

W późniejszym okresie, w drugiej połowie lat 80. XX wieku, na wschodnim stoku fortu utworzono Osiedle Leśne, składające się z szeregu domów jednorodzinnych. Przez kolejne trzydzieści lat osiedle Owcza Góra rozwijało się w kierunku wschodnim, gdzie powstawały kolejne domy jednorodzinne zbudowane na prywatnych działkach. Owcza Góra obejmuje obecnie trzynaście ulic:

ul. Cedrowa ul. Cyprysowa ul. Grabowa ul. Jagodowa ul. Kasztanowa ul. Krzywa (część) ul. Śliwkowa

ul. Lipowa ul. Orzechowa ul. Podgrodzie (część) ul. Sosnowa ul. Świerkowa ul. Wiejska

Gospodarka

W Osiedlu Owcza Góra nie można mówić o rozbudowanej infrastrukturze handlowej ani usługowej. Miejscowość ta dysponuje jedynie kilkoma prywatnymi sklepami, które pełnią funkcję osiedlową. Dodatkowo, mieści się tutaj hurtownia budowlana, która zaspokaja lokalne potrzeby mieszkańców.

Rekreacja

W przyjaznej okolicy, pomiędzy ulicami Lipową oraz Kasztanową, znajduje się plac zabaw, który powstał z inicjatywy lokalnych mieszkańców. Na tym terenie można znaleźć różne atrakcje, w tym boisko do koszykówki, które cieszy się dużą popularnością.

Innym ulubionym miejscem do aktywnego wypoczynku i spacerów są zalesione okolice dawnego fortu Owcza Góra. Z jego północnego skraju roztacza się niesamowity widok na zabudowania Goszyc oraz na dworzec Kłodzko Główne, a także na północną część Kotliny Kłodzkiej.

Teren ten stanowi również doskonałą przestrzeń, w której można organizować różnego rodzaju ogniska, co czyni go świetnym miejscem na spotkania towarzyskie i rekreacyjne dla mieszkańców oraz odwiedzających.

Infrastruktura

Transport

Osiedle Owcza Góra, znajdujące się na uboczu głównych dróg, ma swoją charakterystykę komunikacyjną. Główna arteria – ulica Podgrodzie – do 2018 roku, przed otwarciem obwodnicy Kłodzka, była częścią drogi krajowej numer 33. Obecnie stanowi kluczową trasę łączącą północ z południem miasta, jednak w tej chwili posiada status drogi gminnej, podobnie jak inne ulice w okolicy.

Komunikacja

Na osiedlu istniał kiedyś przystanek autobusowy operatora A-Vista, zlokalizowany na ulicy Lipowej. Obsługiwał on połączenia busów kursujących z ul. Zajęczej (w pobliżu Urzędu Celnego) w kierunku ul. Szpitalnej. Niestety, aktualnie przystanek ten nie jest już czynny. Warto jednak zaznaczyć, że przy ulicy Podgrodzie znajdują się przystanki na żądanie, które są wykorzystywane przez autobusy zarówno podmiejskie, jak i dalekobieżne.

Bezpieczeństwo

Mieszkańcy Owczej Góry są obsługiwani w zakresie ochrony przeciwpożarowej oraz innych zagrożeń przez Komendę Powiatową Straży Pożarnej oraz Komendę Powiatową Policji w Kłodzku. Dzielnicowym na tym terenie jest aspirant sztabowy Justyna Pękosz, która pełni swoją rolę w IV Rejonie Służbowym. Wspierają ją przedstawiciele kłodzkiej straży miejskiej, w tym starszy inspektor Leszek Łoś oraz specjalista Wojciech Szczepański.

Ciekawostki

Na południowym stoku Owczej Góry można dostrzec pozostałości obozu pracy, który funkcjonował w czasach II wojny światowej.

W wschodniej części osiedla, na wysokości 361 m n.p.m., przy ulicy Jagodowej, znajdują się fragmenty cmentarza cholerycznego. Cmentarz ten, którego powstanie datuje się na XIX wiek, był przeznaczony dla ofiar epidemii cholery, które miały miejsce w latach 1832, 1849, 1860, 1866, 1870 oraz 1873. Niestety, po około 1990 roku miejsce to zostało zapomniane i uległo całkowitemu zniszczeniu z powodu zaorania.

Na początku XX wieku rozważano pomysł stworzenia infrastruktury sportowo-rekreacyjnej na Owczej Górze. W planach było wybudowanie kortów tenisowych, toru saneczkowego oraz skoczni narciarskiej. Niestety, ze względu na protesty lokalnej społeczności, projekty te nie doczekały się realizacji. Tor saneczkowy został później usytuowany na zachodnich zboczach głównej twierdzy, w obrębie Parku Noworudzkiego. Korty tenisowe natomiast znalazły swoje miejsce na miejskim stadionie, a skocznia narciarska została zbudowana przy ulicy Walecznych.

---

Oceń: Owcza Góra (Kłodzko)

---