Osiedle Nowy Świat (Kłodzko)

---

Geografia

Położenie geograficzne

Osiedle Nowy Świat znajduje się w northern części Kłodzka. Na zachodzie graniczy z osiedlem im. św. Wojciecha, na północy sąsiaduje z Ustroniem, które właściwie można nazwać Ustroniem Dolnym. Na wschodzie obszar ten oddziela Nysa Kłodzka od Jurandowa, zaś na południu granice wyznacza Stare Miasto. Od centralnej części Kłodzka osiedle oddalone jest o około 0,6 km.

Warunki naturalne

Nowy Świat położony jest na wysokości w przedziale od 290 do 329 m n.p.m. Najwyższe punkty znajdują się w południowo-zachodniej części tej dzielnicy, gdzie wysokość terenu wzrasta stopniowo w kierunku zachodnim, ku ogródkom działkowym oraz w stronę Fortecznej Góry. Zabudowania osiedla rozciągają się w wąskim pasie pomiędzy wspomnianą rzeką a Forteczną Górą, a także na rozległym wzniesieniu znajdującym się na północnym końcu osiedla. W okolicy można spotkać ogródki działkowe oraz łąki, które stanowią część lokalnego krajobrazu.

Historia

Ustronie Górne, będące kiedyś starą osadą czeską, od zawsze pozostawało w bliskim związku z Kłodzkiem. Historia tego miejsca sięga prawdopodobnie XII wieku, gdy powstało jako typowa osada podmiejska. Od początków swego istnienia znajdowało się w obrębie parafii św. Wacława na kłodzkim zamku.

Wieś doświadczyła wielu zniszczeń w trakcie licznych wojen na ziemiach kłodzkich, co wynikało z jej bliskiego sąsiedztwa z Kłodzkiem. W 1343 roku Peschke Rücker dokonał sprzedaży posiadłości w Ustroniu joannitom za 27 marek groszy praskich. Ponadto, w Ustroniu istniało wolne sędziostwo, które w 1372 roku obejmowało 9 prętów gruntów, gdzie także żyli wolni chłopi. Prawie sto lat później, w 1381 roku, na stanowisku sędziego wymieniany jest Henil Mertil, a w 1394 roku sądzono, że w Ustroniu istniał folwark sędziowski z 2,5 łanem gruntu sędziowskiego, z wieczystą daniną na rzecz kłodzkich franciszkanów.

Na początku XV wieku osada była własnością Hansa von Tschetterwanga, a po kilku latach, w 1420 roku, tylko część majątku odziedziczyła jego córka Jadwiga, podczas gdy reszta trafiła w ręce augustianów. Ludność osady od zawsze była pochodzenia słowiańskiego, co potwierdzają zachowane w kłodzkich księgach miejskich imiona sędziów, ławników oraz chłopów z typowo słowiańskimi nazwiskami.

Wieś czasami znajdowała się pod jurysdykcją franciszkanów, a w 1472 roku znów się z nimi związała. Z kolei w 1478 roku folwark w Ustroniu był przedmiotem transakcji w wartości 80 guldenów. Na koniec XV wieku większość osady poza wolnym sędziostwem przeszła w ręce zakonu augustianów. W 1491 roku jako wolnego sędziego wymienia się niejakiego Waczlawa. Rozwój wioski związany był z Kłodzkiem, co zaowocowało przekształceniem południowej części Ustronia w przedmieście za Bramą Ząbkowicką (niem.: Halbendorfer Vorstadt).

W 1631 roku na terenie Ustronia Górnego i Dolnego mieszkało już 9 kmieci oraz 27 gospodarstw w 1653 roku. W 1597 roku Ustronie zostało przejęte przez zakon jezuitów, co miało miejsce w wyniku decyzji papieża Klemensa VIII i likwidacji zgromadzenia augustianów. Ustronie stało się częścią uposażenia kolegium jezuickiego.

W 1687 roku Ustronie Górne zostało formalnie przyłączone do Kłodzka, co było związane z koniecznością rozbudowy pobliskiej twierdzy, co zostało zlecone przez cesarza Leopolda I Habsburga. Dla lokalnych właścicieli oznaczało to ponowne wykupienie przywilejów sądowych z powodu związanych z tym opłat. Przez kolejne stulecia życie mieszkańców Ustronia zmieniało się pod wpływem potrzeby obrony twierdzy. Powstały tu nowe budynki, ale obszar na południe od Szpitalnej Górki pozostawał bez nowych domów z zakazem ich budowy z powodu strategicznych wymogów obronnych.

Ustronie Górne wielokrotnie doświadczyło zniszczeń w wyniku kolejnych wojen, w tym wojen śląskich (1740-1763) oraz wojen napoleońskich (1806-1807). Dopiero w 1877 roku, po zniesieniu przez władze państwowe statusu miasta-twierdzy w Kłodzku, zaczęło zauważalnie ożywiać się życie w tej części miasta. Wówczas na pograniczu twierdzy i Nysy Kłodzkiej zaczęły powstawać nowe budynki mieszkalne, a na terenach na wschód oraz północ twierdzy urządzono promenadę miejską z wieloma alejkami spacerowymi.

W okresie międzywojennym Kłodzko zaczęło się rozwijać, co stworzyło potrzebę wybudowania nowych jednorodzinnych domków na północnych stokach twierdzy. Pierwszym przedsięwzięciem była realizacja budynku wielorodzinnego przy ul. Fortecznej. Od 1933 roku rozpoczęto budowę Osiedla Północnego. Po 1945 roku, gdy Kłodzko przeszło w ręce polskie, kontynuowano rozwój domów jednorodzinnych w tym regionie, który trwa do dzisiaj. Obecnie osiedle nosi nazwę Nowego Świata, a w jego obrębie powstał również amfiteatr z torem saneczkowym.

Administracja

Obecne osiedle ma długą historię, która jest ściśle związana z politycznymi i administracyjnymi losami Kłodzka. Oficjalnie do miasta zostało włączone pod koniec XVII wieku. Po II wojnie światowej teren ten wszedł w granice Polski. W ramach administracyjnych został przypisany do województwa wrocławskiego, w obrębie powiatu kłodzkiego.

W wyniku zmian administracyjnych, które miały miejsce w latach 70. XX wieku, osiedle stało się częścią województwa wałbrzyskiego. W roku 1999, po reaktywacji powiatu kłodzkiego, znalazło się on w granicach województwa dolnośląskiego.

W Kłodzku nie występują pomocnicze jednostki administracyjne takie jak osiedla czy dzielnice. W związku z tym, większość spraw administracyjnych regulowana jest przez samorząd miejski, którego siedziba znajduje się na pl. Bolesława Chrobrego, w sąsiedztwie Starego Miasta.

Mieszkańcy mają możliwość wyboru pięciu radnych do Rady Miasta co pięć lat (do 2018 roku kadencja wynosiła 4 lata). Radni ci są wybierani z okręgu wyborczego nr 2, który obejmuje centralną oraz północno-zachodnią część miasta, znajdującą się na lewym brzegu Nysy Kłodzkiej.

Edukacja i kultura

Osiedle Nowy Świat, mimo swojego rozwinięcia, nie posiada żadnych instytucji kulturalno-oświatowych. Młodsze dzieci w wieku od 7 do 15 lat uczęszczają do pobliskiej placówki.

Ich nauka odbywa się w Szkole Podstawowej nr 3 im. kpt. Betleja, która znajduje się na osiedlu Kruczkowskiego przy ulicy Jana Pawła II 2-4. Po ukończeniu szkoły podstawowej, młodzież kontynuuje naukę w szkołach średnich, które są zlokalizowane w samym sercu miasta.

Religia

Większość społeczności osiedla to wyznawcy Kościoła rzymskokatolickiego. Osiedle stanowi integralną część katolickiej parafii Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, która rozciąga się na obszarze środkowej oraz północno-zachodniej części Kłodzka oraz w miejscowości Gołogłowy. Historia tej parafii sięga średniowiecza, co czyni ją istotnym elementem lokalnego dziedzictwa kulturowego.

Wszystkie działania parafialne mają miejsce na terenie starówki, w której zlokalizowana jest siedziba parafii. Na czele wspólnoty stoi obecnie ks. Henryk Całka, SJ, który pełni rolę proboszcza. Parafia ta należy do diecezji świdnickiej oraz dekanatu kłodzkiego, co podkreśla jej znaczenie w kontekście lokalnego Kościoła.

Architektura i urbanistyka

Osiedle Nowy Świat wyróżnia się różnorodnym układem urbanistycznym, który przyciąga uwagę zarówno mieszkańców, jak i turystów. Główna część tego osiedla, zbudowana głównie w latach 30. XX wieku, składa się z urokliwych domków jednorodzinnych, usytuowanych na północnym zboczu twierdzy i rozszerzających się w kierunku Ustronia Dolnego. Centralnym punktem osiedla jest ulica Nowy Świat, która łączy różne jego części.

W odróżnieniu od zachodniej części, wschodnia część osiedla, znana jako dawny zespół przedmieść, ma zupełnie inny charakter i przypomina ulicówkę, której towarzyszy ul. Nadrzeczna. Ta z kolei prowadzi do ul. Fortecznej, która zmierza w kierunku Nysy Kłodzkiej. Ulice Nowy Świat i Nadrzeczna łączą się przed Ustroniem Dolnym, na wysokości Szpitalnej Górki, gdzie można zauważyć dworzec kolejowy Kłodzko Główne z charakterystycznym widokiem na rzekę.

Osiedle składa się z dziesięciu ulic, które są kluczowe dla jego struktury. Należą do nich:

• ul. Akacjowa,
• ul. Dębowa,
• ul. Forteczna,
• ul. Jaśminowa,
• ul. Klonowa,
• ul. Nadrzeczna,
• ul. Noworudzka (częściowo),
• ul. Nowy Świat,
• ul. Widokowa,
• ul. Wilcza.

Rekreacja

Osiedle Nowy Świat charakteryzuje się licznymi terenami rekreacyjnymi, które są doskonałym miejscem do spędzania wolnego czasu. Do takich obszarów należy zaliczyć Państwowe Ogródki Działkowe, rozmieszczone w zachodniej i wschodniej części osiedla, które tworzą trzy główne grupy:

• POD „Nowy Świat”,
• POD „Kolajarz”,
• POD „Jutrzenka”.

Warto dodać, że każdy dom jednorodzinny w tej okolicy dysponuje własnym, niewielkim ogródkiem działkowym na swoim terenie.

W przeszłości, w okresie niemieckim, dużą popularnością cieszyła się promenada miejska, która została założona w drugiej połowie XIX wieku. Czasami określano ją mianem Parku Miejskiego (niem. Stadtpark). Ten park powstał w miejscu historycznych stoków bojowych, które stanowiły najsłabszy punkt fortecy z powodu płaskiego ukształtowania terenu. To tutaj przez wieki toczyły się najbardziej zacięte bitwy.

W XX wieku na tym terenie zbudowano tor saneczkowy, wykorzystywany przez dzieci i młodzież w zimie. Obecnie obszar ten, znany jako Park Noworudzki, zyskał wygląd bardziej typowy dla lasu.

W czasach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, po roku 1963, na dawnym stoku bojowym, w pobliżu drogi prowadzącej do żurawia na twierdzy, powstał ośrodek wypoczynkowy. Camping – Powiatowy Ośrodek Sportu, Turystyki i Wypoczynku, obejmował główny budynek, pole namiotowe oraz camping, który mógł pomieścić do 180 osób. Z czasem dobudowano amfiteatr, którego budowa odbyła się przy wsparciu saperów z jednostki Wojsk Ochrony Pogranicza.

Obecnie owo miejsce zostało przekształcone w Centrum Noclegowe „Na stoku twierdzy”, które znajduje się w prywatnych rękach. W skład tego kompleksu wchodzi główny budynek noclegowy, domki letniskowe, bungalow, pole namiotowe oraz miejsce dla kamperów. Na terenie kompleksu znajduje się również restauracja, co czyni to miejsce jeszcze bardziej atrakcyjnym dla odwiedzających.

Gospodarka

Osiedle Nowy Świat, z uwagi na swoje położenie, nie dysponuje własną infrastrukturą handlową, co jest w dużej mierze efektem bliskiej odległości od centrum Kłodzka oraz sąsiedztwa z innymi kompleksami mieszkaniowymi. Mieszkańcy tego osiedla mają łatwy dostęp do sklepów, które znajdują się w pobliskich enklawach handlowych.

Interesującym punktem w okolicy jest Galeria Twierdza Kłodzko, która została oddana do użytku w 2009 roku na terenie Ustronia Dolnego. To miejsce staje się atrakcyjną opcją zakupową dla mieszkańców Nowego Świata, oferując szeroki wybór sklepów i usług.

Infrastruktura

Transport

Przez północno-zachodnią część osiedla przebiega ruchliwa droga wojewódzka nr 381, która łączy Wałbrzych z Kłodzkiem. Dwie kluczowe ulice, Noworudzka oraz Nowy Świat, zostały uznane za drogi powiatowe, co podkreśla ich znaczenie w lokalnej infrastrukturze. Inne ulice na terenie osiedla mają charakter dróg gminnych, z ul. Nadrzeczną na czołowej pozycji, której historia sięga dawnego szlaku bursztynowego, łączącego Europę Północną z jej południowymi częściami. Ponadto, pod koniec XIX wieku, przez ten obszar prowadziła główna trasa z Pragi do Wrocławia, co podkreśla historyczne znaczenie komunikacyjne tej okolicy.

Komunikacja

Na temat komunikacji miejskiej w Kłodzku warto zaznaczyć, że jej obsługa na terenie osiedla przypada prywatnej firmie A-Vista. Na osiedlu znajduje się jeden przystanek autobusowy, zlokalizowany przy ul. Nowy Świat. To stąd odjeżdżają busy, które aktualnie obsługują jedyną podmiejską linię przewoźnika, łączącą Kłodzko z pobliskimi miejscowościami, takimi jak Ścinawica, Młynów, Wojbórz, Wilcza oraz Łączna. Trasa ta obejmuje także przystanki na pl. Jedności oraz przy Dworcu Autobusowym.

Bezpieczeństwo

Osiedle Nowy Świat jest objęte ochroną przeciwpożarową oraz innymi formami zabezpieczeń realizowanymi przez Komendę Powiatową Straży Pożarnej, której siedziba mieści się przy ul. Traugutta 7. Dodatkowo, działania zabezpieczające koordynowane są przez Komendę Powiatową Policji, zlokalizowaną przy pl. Chopina 2. Funkcje dzielnicowego pełni asp. sztab. Rafał Pietrołaj, a z ramienia kłodzkiej straży miejskiej działają: st. insp. Robert Garbowski oraz mł. strażnik Arkadiusz Pawłowicz, którzy odpowiadają za VI Rejon Służbowy.

Ciekawostki

Osiedle Nowy Świat, znane również jako Ustronie Górne, ma bogatą historię, stanowiąc najstarszą dzielnicę włączoną do Kłodzka.

Interesującym faktem jest, że aż do roku 1945 obszar ten był nazywany Nowym Światem (niem. Neuland). Wówczas odnosił się do terenów położonych na prawym brzegu Nysy Kłodzkiej, w rejonie jaszkówki, gdzie obecnie znajduje się ul. Kłodzko Nowe oraz osiedle Krzyżna Góra (Ptasie).

---

Oceń: Osiedle Nowy Świat (Kłodzko)

---